Bilindiği üzere Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun (“6306 sayılı Kanun”), afet riski altındaki alanlar ile bu alanlar dışındaki riskli yapıların bulunduğu arsa ve arazilerde, fen ve sanat norm ve standartlarına uygun, sağlıklı ve güvenli yaşama çevrelerini teşkil etmek üzere iyileştirme, tasfiye ve yenilemelere dair usul ve esasları belirlemektedir. Ülkemizde meydana gelen depremler sonucunda deprem bölgelerinde yapılacak olan çalışmalar da 6306 sayılı Kanun ile düzenlenen usul ve esaslara göre yapılmaktadır.
Ülkemizde meydana gelen depremlerden ötürü yaşanan sorunların çözümü amacıyla, 6306 sayılı Kanun ile 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nda (“İYUK”) önemli değişiklikler öngören Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun ile Bazı Kanunlarda ve 375 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun (“Kanun”) 09.11.2023 tarihli ve 32364 sayılı Resmi Gazete’de yayınlandı.
Kanun’a bakıldığında, deprem bölgesinde yapılacak olan çalışmalar ile ilgili birçok değişikliğin ve yeniliğin öngörüldüğünü söylemek mümkündür. Yapılan önemli düzenlemeler şu şekildedir:
1- İYUK Kapsamında Yapılan Değişiklikler
İYUK kapsamında yapılan en önemli değişiklik, Kanun’un 2. maddesi ile İYUK’a geçici 11. maddenin eklenmesidir. İYUK’a eklenen hükmün anlam ve kapsamı ise şu şekildedir:
- Öncelikle geçici 11. madde hükmü; 06.02.2023 tarihinde meydana gelen depremler nedeniyle genel hayata etkili afet bölgesi olarak kabul edilen yerlerde, bu depremlerin ve akabinde meydana gelen depremlerin etkisiyle oluşan hasarlarla bağlantılı olması kaydıyla, hak sahipliğine ilişkin işlemler hariç olmak üzere hasar tespit raporlarına dayalı olarak tesis edilen idari işlemlere karşı açılan iptal davalarında uygulanır.
- Geçici 11. madde kapsamında uygulanacak yargılama usulü ise şu şekildedir:
- İptal davalarında on gün içinde ilk inceleme yapılır ve dava dilekçesi ile ekleri tebliğe çıkarılır.
- Savunma verme süresi dava dilekçesinin tebliğinden itibaren on beş gün olup, bu süre bir defaya malısus olmak üzere en fazla on gün uzatılabilir. Savunmanın verilmesi veya savunma verme süresinin geçmesiyle dosya tekemmül etmiş sayılır. Savunma dilekçesinde bina askı koduna yer verilir.
- Yürütmenin durdurulması talebine ilişkin olarak verilen kararlara itiraz edilemez.
- Keşif ve bilirkişi incelemesi yapılması gereken hallerde, dosyanın tekemmülünden itibaren on beş gün içinde keşif yapılır. Tarafların hak ve menfaatlerinin korunması bakımından zorunluluk bulunan hallerde keşif ve bilirkişi incelemesi, ilk incelemeyi müteakiben de yapılabilir. Bilirkişi raporları on beş gün içinde mahkemeye teslim edilir. Bilirkişilere ve bilirkişi raporlarına, raporun tebliğinden itibaren yedi gün içinde itiraz edilebilir.
- Duruşma yapılması, tarafların istemine ve mahkemenin kararına bağlıdır. Duruşma davetiyeleri, duruşma gününden en az on beş gün önce taraflara gönderilir.
- Bu davalar dosyanın tekemmülünden veya ara karar, keşif, bilirkişi incelemesi ya da duruşma yapılması gereken hallerde bunların tamamlanmasından itibaren en geç on beş gün içinde karara bağlanır.
- Elektronik tebligat adresi bulunmayan taraflara keşif ve duruşma günü, öncelikle 11/2/1959 tarihli ve 7201 sayılı Tebligat Kanununun 7 nci maddesine göre yapılır.
- Verilen nihai kararlara karşı tebliğ tarihinden itibaren on beş gün içinde istinaf yoluna başvurulabilir.
- İstinaf dilekçeleri on gün içinde incelenir ve tebliğe çıkarılır.
- İstinaf dilekçelerine cevap verme süresi on beş gündür.
- İstinaf istemi en geç iki ay içinde karara bağlanır. İstinaf incelemesi aşamasında, istinabe olunan mahkeme gerekli işlemleri on beş gün içinde yerine getirir.
- Tam yargı davalarıyla bu madde kapsamındaki iptal davaları birlikte görülemez. Bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten önce, birlikte açılmış olan iptal ve tam yargı davaları ayrılır ve bu davalar bulunduğu aşamadan itibaren görülmeye devam olunur.
- Bu maddede süre öngörülmeyen hallerde her türlü iş ve işlemler ivedilikle sonuçlandırılır.
2- 6306 sayılı Kanun Kapsamında Yapılan Değişiklikler
6306 sayılı Kanun kapsamında yapılan başlıca değişiklikler ise şu şekilde sıralanabilir:
- Riskli yapıların tespitinin Kentsel Dönüşüm Başkanlığı (“Başkanlık”) tarafından hazırlanacak yönetmelikte belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde, Başkanlıkça lisanslandırılan kurum ve kuruluşlara yaptırılacağı belirlenmiştir. (Kanun m.7)
- Riskli yapılar, tapu kütüğünün beyanlar hanesine belirtilmek üzere tespit tarihinden itibaren en geç 10 iş günü içinde Başkanlık veya İdare tarafından ilgili tapu müdürlüğüne bildirilecektir.
- Anlaşma ile tahliye edilen yapıların maliklerine, kiracılarına ve yapıda ikamet etmek şartıyla sınırlı ayni hak sahiplerine geçici konut veya işyeri tahsisi ya da kira yardımı ile yapım için de yardım yapılabileceği belirtilmiştir. (Kanun m.9)
- Riskli alanlar ve rezerv yapı alanlarında uygulama yapılan etap veya adada, riskli yapılarda ise bu yapıların bulunduğu parsellerde, yapılar yıktırılmadan önce, parsellerin tevhit edilmesine, münferit veya birleştirilerek veya imar adası bazında uygulama yapılmasına, ifraz, terk, ihdas ve tapuya tescil işlemlerine, yeniden bina yaptırılmasına, payların satışına, kat karşılığı veya hasılat paylaşımı ve diğer usuller ile yeniden değerlendirilmesine, yapının paydaşı olup olmadıkları gözetilmeksizin sahip oldukları hisseleri oranında paydaşların salt çoğunluğu ile karar verileceği düzenlenmiştir. (Kanun m.10)
- Buna ilaveten, paydaşların salt çoğunluğu ile aldığı kararlara katılmayan malikler açısından uygulanacak yeni usuller de ihdas edilmiştir. Buna göre:
- Hisseleri oranında paydaşların salt çoğunluğu ile alınan karara katılmayanların arsa payları, Başkanlıkça rayiç değeri tespit ettirilerek ve bu değerden az olmamak üzere anlaşma sağlayan diğer paydaşlara açık artırma usulü ile satılır. Bu suretle paydaşlara satış gerçekleştirilemediği takdirde bu paylar, riskli alanlar ve rezerv yapı alanlarında tespit edilen rayiç bedeli dönüşüm projesini gerçekleştirecek olan Başkanlık, İdare veya TOKİ tarafından ödenmek suretiyle satın alınır.
- Hisseleri oranında salt çoğunluk ile karar alan malikler tarafından, alınan karar ve anlaşma şartlarını ihtiva eden teklif veya teklifin görülüp incelenebileceği yer, salt çoğunlukla alınan karara katılmayan maliklere, noter vasıtasıyla veya ilgili muhtarlıkta on beş gün süre ile ilan edilmek suretiyle bildirilir. İlgili muhtarlıkta ilan suretiyle yapılan bildirimde, muhtarlıkta yapılan ilanın son günü bildirim yapılmış sayılır. Yapılan bu bildirimde ayrıca, bildirimin yapıldığı/yapılmış sayıldığı tarihten itibaren on beş gün içinde teklifin incelenmemesi veya aynı süre içinde teklifin kabul edilmemesi halinde arsa paylarının bu Kanun kapsamında satılacağı hususu bildirilir. Arsa payı satış işlemi sürecinde Başkanlıkça/İdarece yapılacak tebligatlar, tebliğ olunacak evrakın e-Devlet Kapısı üzerinden bildirilmesi ve ilgili muhtarlıkta on beş gün süre ile ilan edilmesi suretiyle yapılır ve muhtarlıkta yapılan ilanın son günü tebligat yapılmış sayılır. Tapuya elektronik tebligat adreslerini bildiren maliklere elektronik tebligat adresi üzerinden tebligat yapılır. (Kanun m. 10)
- Verilen süre içinde yapıların tahliye edilmemesi durumunda Başkanlıkça talep edilmesi halinde, mülki idare amiri tarafından verilecek yazılı izine istinaden yeterli kolluk kuvveti marifetiyle yıktırmaya yönelik işlemlerin yapılabileceği yaptırılabileceği belirtilmiştir. (Kanun m.11)
- Söz konusu deprem nedeniyle meydana gelen yerlerde depremlerle bağlantılı iş, dava, soruşturma ve kovuşturmalarda CMK ve HMK’daki usule tabi olmaksızın liste dışından da bilirkişi görevlendirilebileceği belirtilmiştir. (Kanun m.18)
- Kanun’un 10. maddesinin yayımı tarihinden itibaren 1 yıl sonra, diğer hükümlerin yayımı tarihinde yürürlüğe gireceği öngörülmüştür.
Hazırlayanlar:
Av. Doğa Can Altınözlü
Stj. Av. Cevdet Emre Koçak