AYM, idarenin iki farklı başvuruyu tek bir işlemle reddetmesine rağmen başvurucunun farklı talepler ile ayrı davalar açtığı uyuşmazlıkta, derdestlik sebebiyle davanın reddedilmesini mahkemeye erişim hakkının ihlali saymıştır. AYM kararı kapsamında, idarelerin farklı başvuruları tek bir işlemle reddettiği durumlarda, her bir başvuru ve talep için farklı davalar açılabilmesi mümkün olduğu söylenebilir. (AYM’nin 21.06.2023 tarihli ve 32228 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan, 2020/18132 Başvuru Numaralı kararı)
Başvuruya konu somut olayda başvurucu, Sermaye Piyasası Kurulu’nda (“İdare”) çalışırken 01.09.2016 tarihinde yayınlanan 672 sayılı KHK ile kamu görevinden çıkarılmıştır. Bunun üzerine ilk olarak Olağanüstü Hal İşlemleri İnceleme Komisyonu’na (“Komisyon”) başvuru yapılmıştır. Başvuru neticesinde Komisyon, başvurucunun iade talebini kabul etmiş ve 17.09.2019 tarihinde ayniyat saymanı sıfatıyla başvurucu yeniden atanmıştır. Başvurucu yeniden atanma sonrasında görevde olmadığı döneme dair mali haklarını idareden 07.10.2019 tarihli ve 08.10.2019 tarihli başvurular ile talep etmiştir. Başvurucu, idareye yaptığı bu başvurular ile görevden çıkarılmasından ötürü konutunu ve aracını sattığını belirtmiş, maddi ve manevi tazminat talebinde bulunmuştur. Her iki başvuru da idarenin 09.10.2019 tarihli işlemi ile reddetmiştir. İdarenin ret cevabı üzerine başvurucu; 07.10.2019 tarihli başvurusundaki talepleri yönünden ayrı, 08.10.2019 tarihli talepleri yönünden ise ayrı bir dava açmıştır. Başvurucu; dava dilekçelerinden ilkinde görevine iade edilmesi üzerine görevde olmadığı döneme ilişkin mali haklarının yasal faiziyle birlikte tarafına ödenmesini, diğerinde ise görevinden çıkarılmasından dolayı konutunu ve aracını çok düşük bedelle satmak zorunda kaldığı için tarafına tazminat ödenmesini talep etmiştir.
Yargılama neticesinde Ankara 10. İdare Mahkemesi, mali hakların yasal faizinin ödenmesi talebinin reddi işlemini iptal etmiştir. Kararın gerekçesinde, uyuşmazlığın konusunun faiz alacağı olduğu, başvurucunun kamu görevinden çıkarıldığı tarih ile kamu görevine iade edildiği tarih arasında geçen süreçte paranın değerinde meydana gelen azalma nedeniyle maddi kayba uğradığı ve gelirinden yararlanma imkanından da mahrum kaldığı belirtilmiştir. Karar, istinaf incelemesinden geçerek kesinleşmiştir.
Aynı zamanda Ankara 11. İdare Mahkemesi, başvurucunun görevinden çıkarılmasından dolayı konutunu ve aracını çok düşük bedelle satmak zorunda kaldığından maddi ve manevi tazminat istemine ilişkin ret işlemine karşı açılan davayı reddetmiştir. Gerekçede, Ankara 10. İdare Mahkemesi’ndeki dosya işaret edilmiş ve davanın taraflarının, konusunun ve sebebinin aynı olduğu vurgulanarak derdestlik ret sebebi olarak sayılmıştır. Söz konusu karar istinaf incelemesinden geçerek başvurucu aleyhine kesinleşmiştir.
Kesinleşen karar üzerine başvurucu, bireysel başvuruda bulunmuştur. Başvurucu, talep ettiği tazminat konusu hususları idarenin tek bir işlemle reddettiğini belirtmiştir. Ayrıca başvurucu, taleplerinin farklı olduğunu ve her bir talebin ayrı dava konusu edildiğini belirterek mahkemenin hatalı olduğunu iddia etmiştir. Son olarak, istinaf başvurusunun kesin olmak üzere incelenmeksizin reddedilmesi neticesinde iç hukukta başka bir olağan kanun yolu bulunmadığını belirterek mahkemeye erişim hakkının ihlal edildiğini ileri sürmüştür.
Uyuşmazlığı değerlendiren AYM, başvurunun mahkemeye erişim hakkı kapsamında değerlendirilmesine karar vermiştir. AYM somut olayda, başvurucunun yaptığı 07.10.2019 ve 08.10.2019 tarihli başvuruların tek bir işlemle reddedildiğini belirtmiştir. İlk başvuruya ilişkin dava, görevde olmadığı döneme ilişkin mali hakların yasal faizinin tarafına ödenmesi talebine ilişkindir. Bireysel başvuruya konu ikinci dava ise, 08.10.2019 tarihli başvurunun idarece reddine ilişkin olup konusu itibariyle maddi ve manevi tazminat talebine ilişkindir. Mahkeme bu talebe dair açılan davada aynı işlemin, Ankara 10. İdare Mahkemesi’nde açılan dava konusu işlemle aynı olduğunu belirterek incelenmeksizin ret kararı vermiştir. Oysa mahkeme, her iki uyuşmazlıktaki davaya konu işlemlerin ve tarafların aynı olmasına karşın, uyuşmazlıkların farklı olduğunu gözden kaçırmıştır.
Sonuç olarak, mahkemenin derdestlik nedeniyle davayı incelenmeksizin reddetmesinin kanuni dayanağının bulunmadığı sonucuna ulaşılmıştır. Başvurucunun bu kapsamda, adil yargılanma hakkı kapsamında mahkemeye erişim hakkının ihlal edildiğine karar verilmiştir.
Hazırlayan:
Av. Doğa Can Altınözlü