SGK Tarafından Gönderilen Ödeme Emrine Karşı İzlenecek Hukuki Süreç
Sosyal Güvenlik Kurumu (“SGK”) mevzuatı her zaman çok karışık olmuştur. Yalnızca getirdiği yükümlülükler ile değil uyuşmazlıklarda görevli mahkemenin tespiti dahi kimi zaman oldukça güçtür.
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nda uyarınca kimi uyuşmazlıkların adli yargıda çözülmesi gerekmekte iken idari yargının görev alanın giren hukuki sorunlar da bulunmaktadır.
Bir kamu kurumu olan SGK’nın işlemlerine karşı açılacak davaların idari yargıda çözülmesini beklemek son derece anlaşılır bir düşüncedir. Buna karşın Kanun’un özü itibariyle iş hukukuna dair konuları da düzenliyor olması ve Kurumu bu alanda sorumluluklar yüklüyor olması nedeniyle iş mahkemelerini görevli olması beklemek de kaçınılmaz bir durumdur.
İş hukukundan kaynaklı uyuşmazlıklara ilişkin davalarda (hizmet tespiti davaları vb) görevli mahkeme iş mahkemesi iken SGK’nın kestiği idari para cezaları ve buna bağlı ödeme emirlerinde görevli mahkeme, idari işlemin konusu ve bulunduğu aşamaya göre farklılık göstermektedir.
1. GİRİŞ
SGK, kamu tüzel kişisi statüsündedir. İdare hukukunun temel ilkeleri ve 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu uyarınca da SGK’dan kaynaklı uyuşmazlıkların idari yargıda görülmesi gerekmektedir. Ancak SGK mevzuatından kaynaklanan her uyuşmazlık idari yargıda görülmemektedir. Bu nedenle uyuşmazlığın nedeninin tespiti önemlidir.
2. İDARİ CEZALARA KARŞI AÇILACAK DAVALAR
7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu 4’ncü maddesi uyarınca dava açılmadan önce SGK’ya başvurulması zorunludur. Başvurunun reddi üzerine SGK’ya dava açılabilir. Başka bir ifade ile idareye başvuru, dava şartı olarak öngörülmüştür.
SGK tarafından verilecek idari para cezaları 5510 sayılı Kanun’un 102’nci maddesinde düzenlenmiştir. Kesilen para cezaları, ilgilisine tebliğ ile tahakkuk edecektir. Tebliğ tarihinden itibaren on beş gün içinde SGK’ya başvurarak idari para cezasına itiraz edilebilir. Yapılacak itiraz, işlemin yürütmesinin durdurulmasına neden olacaktır. Bu itirazın reddi halinde ise, 30 gün içerisinde idare mahkemelerinde SGK’ya karşı dava açılabilecektir. İdare mahkemesi nezdinde açılacak davalar idari para cezasının takip ve tahsilini durdurmaz.
İdari para cezasına karşı, itiraz yoluna başvurulmadığı takdirde cezalar kesinleşecektir.
Kuruma itiraz edilmeden veya yargı yoluna başvurulmadan önce tebliğ tarihinden itibaren on beş gün içinde peşin ödenmesi halinde, idarî para cezalarının dörtte üçü tahsil edilir.
İdarî para cezaları, fiilin işlendiği tarihten itibaren on yıllık zamanaşımı süresine tabidir.
3. SGK TARAFINDAN TEBLİĞ EDİLEN ÖDEME EMRİNE KARŞI AÇILACAK DAVALAR
SGK tarafından tebliğ edilen ödeme emrine karşı açılacak davalarda, zorunlu idari başvuru mekanizması öngörülmemiştir. Başka bir ifade ile ödeme emirlerine karşı açılacak davalarda, dava şartı olarak idari başvuru süreci yoktur.
5510 sayılı Kanunda, Kurumun süresi içinde ödenmeyen prim ve diğer alacaklarının tahsilinde 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun’un uygulanacağı düzenlemiştir. Bu durumda, SGK mevzuatından kaynaklı bir uyuşmazlık, Kurumun alacağı niteliğinde ise 6183 sayılı Kanun uyarınca tahsil edilecektir.
6183 sayılı Kanun uyarınca takip edilecek alacaklara ilişkin tahakkuk eden bir alacak için ilgisine ödeme emri tebliği zorunludur. Bu tebliğe karşı 15 gün içerisinde dava açılması gerekmektedir. Görevli mahkeme idare mahkemelerdir. Ancak 5510 sayılı Kanun’un 88’inci maddesine göre Kurumun prim ve diğer alacaklarının tahsilinden kaynaklı uyuşmazlıkların çözümlenmesinde Kurumun alacaklı biriminin bulunduğu yer iş mahkemesi yetkilidir. Başka bir ifade ile SGK tarafından gönderilecek ödeme emrine karşı iş mahkemesinde dava açılması gerekmektedir. Yetkili iş mahkemesine başvurulması, alacakların takip ve tahsilini durdurmayacaktır.
Söz konusu uyuşmazlık 6183 sayılı Kanun uyarınca takip edildiği için davanın reddi halinde %10 haksız çıkma tazminatı söz konusu olacaktır. Ayrıca ödeme emrine karşı açılacak davalarda yalnızca üç itirazda bulunulabilir. Bu üç itiraz,
- Böyle bir borcun olmadığı,
- Kısmen ödediği,
- Zamanaşımına uğradığı
itirazlarıdır. Kimi zaman idari para cezalarının kesinleşip ödenmemesi üzerine ilgilisine ödeme emri gönderilir. Bu ödeme emrinin hukuka aykırı olduğu düşülüyorsa iş mahkemesinde dava açılması gerekir.
4. SONUÇ
SGK tarafından tebliğ edilen idari para cezası ve ödeme emirlerine karşı dava açmadan önce uyuşmazlığın temel kaynağı tespit edilmeli ve buna göre süreç başlatılmalıdır.
Yazar: Av. Süha Uslu