Anayasa Mahkemesi (“AYM”) 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu (“İYUK”) Ek m. 1’de yer alan ve istinaf ve temyiz kanun yoluna başvuruda karar tarihindeki parasal sınırın esas alınacağı yönündeki düzenlemeyi iptal etti. AYM özetle; dava açılırken istinaf veya temyize açık olan bir kararın, yargılamada geçen süre içerisinde parasal sınırların artmasından dolayı istinaf veya temyiz kanun yoluna kapalı olabileceğinden bahisle adil yargılanma hakkının ihlal edileceğine hükmetti. AYM ayrıca, parasal sınırlarda yaşanacak değişimlerin enflasyonun bir sonucu olduğunu vurgulayıp düzenlemenin enflasyonun olumsuz etkilerini bertaraf edemediğini de belirtmiştir. (AYM’nin 06.03.2025 tarihli ve 32833 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan E. 2025/39, K. 2025/35 sayılı kararı)
İptal istemine konu kural şu şekildedir:
“Ek Madde 1
(2) 17 nci madde uyarınca duruşma yapılmasının zorunlu olduğu davaların belirlenmesinde davanın açıldığı; 45 inci ve 46 ncı maddeler uyarınca istinaf veya temyiz yoluna başvurulabilecek kararların belirlenmesinde ise ilk derece mahkemesi veya bölge idare mahkemesince nihai kararın verildiği tarihteki parasal sınır esas alınır. Ancak nihai karar tarihinden sonra parasal sınırlarda meydana gelen artış, bölge idare mahkemesinin kaldırma veya Danıştayın bozma kararı üzerine yeniden bakılan davalarda uygulanmaz.”
Düzenlemenin zaman içerisinde geçirdiği dönüşüm ise şu şekildedir: Önceden idari yargıda istinaf veya temyiz sınırının belirlenmesinde davanın açıldığı tarihte uygulanan parasal sınırlar esas alınmaktaydı. İYUK Ek m. 1 hükmünde bu konuda bir açıklık bulunmasa dahi yargısal uygulama bu yönde gelişmişti. Daha sonrasında AYM; kuralın eski halinin, kanun yoluna başvuru açısından hangi tarihteki parasal sınırın esas alınacağını açık, net ve tereddüde yer vermeyecek şekilde düzenlemediğini belirtmişti ve iptaline karar vermişti. İptal kararına bağlantıyı kullanarak erişebilirsiniz.
AYM’nin iptal kararı sonrasında oluşan boşluk, 7524 sayılı Kanun ile yapılan düzenlemeyle giderildi. Yapılan düzenlemeyle, istinaf ve temyiz kanun yoluna başvuruda karar tarihindeki parasal sınırın esas alınacağı hükme bağlanmıştır. 7524 sayılı Kanun hakkında yaptığımız detaylı çalışmaya bağlantıyı kullanarak erişebilirsiniz. Söz konusu düzenleme sonrasında kural, yukarıda yer verilen halini almıştır.
Kuralın iptalini talep eden ilk derece mahkemesi, davayı açarken ya da davayı ıslah ederken davacının sonraki yıllarda belirlenecek yeniden değerleme oranını bilmesinin ve bu kapsamda kararın verildiği tarihteki parasal sınırı öngörmesinin mümkün olmadığını belirtmiştir. Dava tarihi veya ıslah tarihi itibarıyla istinafa veya temyize tabi olan bir davada verilen karara karşı -özellikle enflasyon oranının yüksek olduğu dönemlerde- yargılama sürecinin uzaması durumunda istinafa veya temyize başvurulması imkansız hale gelebilir. İlk derece mahkemesi, bu durumun belirlilik ve hukuki öngörülebilirlik ile adil yargılarıma ilkelerini ihlal ettiğinden bahisle kuralın iptalini talep etmiştir.
İptal istemini inceleyen AYM kuralda, konusu ilk derece mahkemesince veya bölge idare mahkemesince nihai kararın verildiği tarihte geçerli olan parasal değerin altında kalan idari davalarda bu mahkemelerce verilen karara karşı istinaf veya temyiz kanun yoluna başvurulamayacağının düzenlendiğini belirtmiştir. AYM, kural gereğince istinaf veya temyiz kanun yoluna başvuru açısından geçerli olan parasal sınır enflasyona göre güncellenirken dava konusu değer enflasyonun etkilerinden arındırılmadığını vurgulamıştır. Bu yönden idari işlem veya eylemin gerçekleştiği, idareye başvurulduğu ya da davanın açıldığı tarihte geçerli olan parasal sınırlara göre istinafa veya temyiz kanun yoluna başvurulabilecek bir karara karşı kural nedeniyle özellikle yargılamaların uzun sürdüğü durumlarda -ilk derece mahkemesinin veya bölge idare mahkemesinin karar verdiği tarihte geçerli olan parasal tutarlara göre- istinaf veya temyiz kanun yoluna başvurulması imkanı ortadan kalkabilecektir.
Bu durumun adil yargılanma hakkını ihlal ettiğine karar veren AYM, iptal istemini kabul etmiştir. İptal kararı, kararın Resmi Gazete’de yayınlandığı 06.03.2025 tarihinden 9 ay sonra yürürlüğe girecektir.
Hazırlayan:
Av. Doğa Can Altınözlü