AYM, hizmet sözleşmesinin feshinin hukuka uygun olup olmadığı etrafında toplanan bir uyuşmazlıkta silahların eşitliği ilkesine dair önemli bir karara imza attı. AYM’ye göre esaslı delilerin dava dosyasına celbedilmeden ve bunun gerekçesi gösterilmeden davanın reddedilmesini adil yargılanma hakkının ihlalidir. AYM, mahkemelerin taraflarca ileri sürülen ve davanın esasıyla ilgili olduğu iddia edilen bir delilin gerçekten bu nitelikte olup olmadığını tespit etmesi ve ilgili değilse bunun gerekçesini göstermesi gerekmesi gerektiğine hükmetti. Aksi halinde, dayandığı deliller mahkemeye celp edilmeyen taraf açısından yargılamada kurulması gereken dengenin aleyhe bozulacağına karar verdi (04.04.2023 tarihli ve 32153 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Anayasa Mahkemesi’nin 21.12.2022 tarihli ve 2019/10081 başvuru numaralı kararı).
Başvuruya konu somut olayda başvurucu bir kamu kurumunda 08.12.2004 tarihinden itibaren birer yıllık dönemler halinde yedi kez hizmet sözleşmesi yapmak suretiyle uzman olarak çalışmıştır. Başvurucu hakkında işvereni tarafından 2010 yılında bir rapor hazırlanmıştır. Raporda özet olarak başvurucunun görev aldığı bir projede alımı yapılan cihazları sürekli olarak kurum dışına çıkardığı, özel hayatında kullandığı ve bu davranışlarının hizmet sözleşmesine aykırılık teşkil ettiği belirtilmiştir. Nihai olarak 31.12.2010 tarihinde başvurucunun iş sözleşmesi yenilenmemiştir.
Bu aşamadan sonra başvurucu, işe iade davası açmıştır. Fazlasıyla uzun süren yargılamada nihai olarak davanın reddine karar verilmiştir. Yargılama aşamasında başvurucu iş akdinin FETÖ/PDY yapılanması tarafından kurulan kumpas sonucunda feshedildiğini, iş akdinin feshinin haksız olduğunu, iş akdinin feshine dayanak teşkil eden raporun gerçek olmadığını iddia etmiştir. Buna ilaveten başvurucu, söz konusu raporun gerçek olmadığına dair yeni bir rapor düzenlendiğini ve bunun Bakanlık’tan istenmesi gerektiğini belirtmiştir. Bu iddiaların hiçbiri karşılanmadan ve başvurucunun raporun celbi konusundaki talebi hakkında karar verilmeden dava reddedilmiştir.
Başvurucunun bireysel başvurudaki temel iddiası, hizmet sözleşmesinin feshine dayanak yapılan soruşturma raporunun iptali davasında esaslı bir delilin dosyaya celbedilmemesi nedeniyle adil yargılanma hakkının, yargılamanın uzun sürmesi nedeniyle de makul sürede yargılanma hakkının, silahların eşitliği ilkesinin ve çelişmeli yargı ilkelerinin ihlal edildiğidir.
AYM uyuşmazlığı, silahların eşitliği ve çelişmeli yargılama ilkeleri kapsamında incelenmiştir. AYM silahların eşitliği ilkesinin, tarafların usule ilişkin haklar bakımından aynı koşullara tabi tutulması, taraflardan birinin diğerine göre daha zayıf bir duruma düşürülmeksizin iddia ve savunmalarını makul bir şekilde mahkeme önünde dile getirme fırsatına sahip olması ve yargılamaya etkin katılımlarının sağlanması anlamına geleceğini belirtmiştir. Bu bağlamda yargılama makamları, tarafların ileri sürdüğü iddiaları ve gösterdiği delilleri gereği gibi incelemek ve eğer bu delilleri incelemeyecekse de bunun gerekçelerini belirtmek zorundadır.
İlkeleri olaya uygulayan AYM, ilk derece mahkemesince esasa ilişkin olarak raporun geçersizliğini ortaya koyacak herhangi bir delilin dosya kapsamında elde edilemediği gerekçesiyle ret kararı verildiğini tespit etmiştir. Hal böyle olmakla beraber, Bakanlık uhdesinde bulunan ve iş akdinin feshine dayanak teşkil eden raporun aksini kanıtlayacak nitelikteki raporun başvurucu tarafından celbi istenmesine rağmen mahkemece bu konuda herhangi bir işlem yapılmamıştır. AYM’ye göre ilk derece mahkemesi, taraflarca ileri sürülen ve davanın esasıyla ilgili olduğu iddia edilen bir delilin gerçekten bu nitelikte olup olmadığını tespit etmesi ve ilgili değilse bunun gerekçesini göstermelidir. Aksi durum, bu delile dayanan taraf açısından adil dengenin bozulması sonucunu doğuracaktır.
Sonuç olarak AYM, somut olayda, söz konusu raporun celp edilmemesinin geçerli bir nedeninin bulunup bulunmadığının gerekçelendirilmemesi silahların eşitliği ve çelişmeli yargılama ilkelerini ihlal ettiğine karar vermiştir.
Hazırlayan: Stj. Av. Alp Kaan Şahin