Danıştay Vergi Dava Daireleri Kurulu’nun (“VDDK”) 13.11.2025 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan kararında, ithalde gözetim uygulaması kapsamında fazladan tahsil edilen vergilerin 4458 sayılı Gümrük Kanunu (“Gümrük K.”) m. 211’de düzenlenen geri verme / kaldırma yolu ile iade edilemeyeceğine hükmedildi. VDDK her ne kadar ithalde gözetim uygulaması kapsamında fazladan tahsil edilen vergilerin geri verme / kaldırma hükümleri uyarınca iade edilemeyeceğine hükmetse de daha öncesinde vermiş olduğu ve özetle bu vergilerin, Gümrük K. 242 uyarınca itiraz yoluyla iade edilebileceği yönündeki içtihatını da tekrar vurgulamıştır. Sonuç olarak, ithalde gözetim uygulaması kapsamında fazladan tahsil edilen vergilere karşı sadece geri verme / kaldırma hükümleri kapsamında dava yolunun kapandığını buna karşılık; hala Gümrük K. m. 242’de düzenlenen itiraz yolu ile fazladan tahsil edilen vergilerin iade alınabileceğini söylemek mümkündür. (VDDK’nın 13.11.2025 tarihli ve 33076 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan E. 2025/15, K. 2025/16 sayılı kararı)
Söz konusu karara konu uyuşmazlık esasen, ithalde gözetim uygulaması kapsamında mükellefin eşyanın kıymetini kendi beyanı ile artırmasından sonra fazladan tahakkuk eden vergilerin iadesinden oluşmaktadır. İthalde gözetim uygulamasına ilişkin açıklamalarımıza bağlantıyı kullanarak erişebilirsiniz.
İthalde gözetim uygulamasına tabi bir malın gözetim tebliğinde belirtilen bedelin altında bir bedelle ithal edilmek istenmesi halinde, gözetim belgesi ibrazı gerekmektedir. Hal böyle olmakla beraber gümrük idaresi, ithalatçılara gözetim belgesini nadiren vermektedir. Bu durumda ithalatçılar, ithal etmek istedikleri malın kıymetini, ithalde gözetim uygulamasında belirlenen kıymet bedeline yükseltmektedirler. Bunun için de genellikle yurt dışı diğer gider beyan edilerek eşyanın kıymeti yükseltilmektedir. Eşyanın kıymeti yükseldiği zaman ise, gerçekte ödenmemesi gereken gümrük vergileri tahakkuk etmekte ve ithalatçı, sırf eşyayı ithal edebilmek için anılan fazladan tahakkuk eden vergileri ödemek zorunda kalmaktadır.
İncelememize konu karar açısından da geçerli olmak üzere mükellefler uzun süredir, ithalde gözetim uygulamasına tabi bir malı ithal ederken gümrük idaresi gözetim belgesi vermediği için salt eşyayı ithal edebilmek için eşyanın bedelini, gözetim uygulaması kapsamında belirlenen eşik bedele yükseltmekteydi. Bunun için de yurt dışı gider beyan edilmekteydi. Tam da bu noktada eşyanın gerçek kıymeti ile suni olarak yükseltilen kıymet arasındaki fark üzerinden gümrük vergisi ve katma değer vergisi tarhiyatı yapılmaktadır. Bu durum da ithalde gözetim uygulamasının amacını aşarak tedbir niteliğinde olmasına neden olmaktadır. İthalatçılardan bu şekilde alınan fazla vergilerin iadesi için uzun süreden beri Gümrük K. m. 211’de düzenlenen kaldırma / geri verme hükümlerine dayalı olarak vergilerin iadesi talep edilmekteydi.
Yerleşik hale gelmiş Danıştay kararları uyarınca bu tür uyuşmazlıklarda; gözetim uygulamasının koruma tedbiri olamayacağı, uygulama kapsamında malın ithalinin herhangi bir kısıtlama, vergi oranında artış, eşik kıymet belirlenmesi veya ek mali yükümlülük uygulamasının söz konusu olmayacağı hükme bağlanmıştır. Gözetim uygulaması kapsamında sadece bir malın ithalinde yerli üreticilerin zarar görmesine sebebiyet verebilecek miktarda artış olup olmadığının belirlenmesi için o malın ithal seyrinin izlenmesinin amaçlandığı ve bu amacın gerçekleştirilebilmesi için gözetim belgesinin ibrazının istendiği belirtilmiştir. Gözetim belgesi ibraz edilememesi halinde ise ek tahakkuk yapılmasının hukuken mümkün olmadığı karara bağlanmıştır. Keza Danıştay Vergi Dava Daireleri Kurulu’nun 19.02.2020 tarihli ve E. 2020/1, K. 2020/1 sayılı kararı da bu yöndedir.
Bu kararlardan sonra Gümrük K. m. 211 hükmünde önemli bir değişiklik yapıldı. Anılan hükme 28.07.2021 tarih ve 31551 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan 7333 sayılı Kanun’un 13. maddesiyle aşağıda altı çizili olarak belirtilen hüküm eklenmiştir:
“Ancak, kanunen ödenmemesi veya tahakkuk ettirilmemesi gereken gümrük vergileri ilgili kişinin kasten yaptığı bir tahrifat veya ticaret politikası önlemlerine tabi eşyanın gümrük kıymetinin yükümlünün kendi beyanı ile artırılması sonucunda ödenmiş veya tahakkuk ettirilmişse, bu vergilerin geri verilmesine veya kaldırılmasına ilişkin talepler kabul edilmez.”
Maddenin somut sonucu ise şu olmuştur:
Maddenin yürürlüğe girdiği tarihten sonra tescil edilen beyannameler açısından, eşyanın kıymetinin gözetim tebliğinde belirtilen düzeye çıkmasını sağlayacak şekilde bizzat mükellefin beyanda bulunulması halinde, aslında ticaret politikası önlemlerine tabi eşyanın gümrük kıymetinin yükümlünün kendi beyanı ile artırılması sonucu doğmaktadır. Dolayısıyla mükellefin eşyanın kıymetini, gözetim bedeline kendi beyanı ile yükselttiği için fazladan tahakkuk eden Gümrük Vergisi ve Katma Değer Vergisini Gümrük K. m. 211’de düzenlenen geri verme-kaldırma hükümlerine göre talep etmesinin önü kesilmiştir.
Bu noktadan sonra Bölge İdare Mahkemesi kararları konuya ilişkin farlı yaklaşımlar göstermiştir ve huzurdaki incelemeye konu VDDK kararı da bu farklı yaklaşımlar arasındaki aykırılığın giderilmesine yöneliktir.
Karara konu farklı Bölge İdare Mahkemesi kararları şu şekildedir:
– Erzurum Bölge İdare Mahkemesi 2. Vergi Dava Dairesi Kararı: Anılan mahkeme, ithalde gözetim uygulaması kapsamında yurt dışı gider beyan edilmek suretiyle ithal edilen eşya üzerinden tahakkuk eden fazladan gümrük vergilerine karşı ihtirazi kayıtla beyanname verilmesi halinde, fazladan tahsil edilen vergilerin Gümrük K. m. 211 uyarında geri verme / kaldırma hükümleri kapsamında iade edilebileceğine hükmedilmiştir.
– İstanbul Bölge İdare Mahkemesi 7. Vergi Dava Dairesi Kararı: Mahkeme, Gümrük K. m. 211’de yapılan ve ticaret politikası önlemlerine tabi eşyanın gümrük kıymetinin yükümlünün kendi beyanı ile artırılması halinde bu vergilerin geri verilmesine veya kaldırılmasına ilişkin taleplerin kabul edilemeyeceği yönündeki düzenlemeden sonra ihtirazi kayıtla verilen beyannameler üzerine doğan vergilerin Gümrük K. m. 211’de düzenlenen geri verme / kaldırma hükümlerine göre iade edilemeyeceğine hükmetmiştir.
VDDK ise uyuşmazlığı; Gümrük K. m. 211’de yapılan yapılan ve ticaret politikası önlemlerine tabi eşyanın gümrük kıymetinin yükümlünün kendi beyanı ile artırılması halinde bu vergilerin geri verilmesine veya kaldırılmasına ilişkin taleplerin kabul edilemeyeceği yönündeki düzenlemeden sonra ihtirazi kayıtla ve yurt dışı gider beyanda bulunmak suretiyle doğan vergilerin geri verme / kaldırma yoluyla iadesinin istenip istenemeyeceği ekseninde toplanmaktadır.
VDDK, konuya ilişkin daha öncesinde çok önemli bir karar vermiş olup huzurdaki kararında da önceki kararına atıf yapmıştır. VDDK anılan önceki tarihli kararında, mükellefin eşya kıymetini kendi beyanı ile artırması halinde fazladan tahakkuk eden vergilerin iade edilmeyeceği yönündeki Gümrük K. m. 211 düzenlemesinin, ihtirazi kayıtla verilen beyannamelere karşı Gümrük K. m. 242 kapsamında itiraz yoluna başvurulması halinde uygulanmayacağına ve dolayısıyla fazladan tahakkuk eden vergilerin iade edileceğine hükmetmişti. Karara dair detaylı açıklamalarımıza bağlantıyı kullanarak erişebilirsiniz. (VDDK’nın 26.03.2024 tarihli ve 32501 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan E. 2023/6 K. 2024/1 sayılı kararı).
VDDK; incelememize konu kararında da önceki tarihli kararına atıf yaparak, kanun koyucunun Gümrük K. m. 211’de yapılan değişiklik ile ticaret politikasının etkisiz hale getirilmesi sonucu doğuracak şekilde yükümlünün kendi beyanı ile ithalata konu eşyanın kıymetini artırması durumunda vergilerin geri verilmesi veya kaldırılmasının önüne geçilmesini amaçladığını vurgulamıştır. Buradan hareketle, değişikliğin yürürlük tarihinden sonra tescil edilen beyannameler açısından, eşyanın kıymetinin gözetim tebliğinde belirtilen düzeye çıkmasını sağlayacak şekilde beyanda bulunulması, ticaret politikası önlemlerine tabi eşyanın gümrük kıymetinin yükümlünün kendi beyanı ile artırılması neticesini doğuracağından, bu durumda ödenen veya tahakkuk eden vergilerin geri verilmesi veya kaldırılması talepleri kabul edilmeyecektir.
VDDK ayrıca, önceki tarihli E. 2023/6 sayılı kararına da atıf yaparak adeta mükelleflere yol da göstermiştir. Keza güncel kararda, gözetim uygulaması nedeniyle fazladan vergi ödediğini iddia eden ithalatçıların hukuken izlemesi gereken prosedürün ihtirazi kayıt konulması suretiyle beyannamelerin tescil edilmesi durumunda Gümrük K. m. 242’de yer alan itiraz başvurusunun tüketilerek dava açılması gerektiği belirtilmiştir.
Sonuç olarak incelememize konu kararın ithalde gözetim uygulaması kapsamında fazladan tahsil edilen vergilerin iadesi sürecinde yeni bir hukuki durum yaratmadığını söylemek mümkündür. İthalde gözetim uygulaması kapsamında fazladan tahsil edilen vergilerin iadesini talep edecek mükellefler, gümrük beyannamelerini ihtirazi kayıtla vermeli ve tahakkuk eden vergilere karşı Gümrük K. m. 242’de düzenlenen itiraz yolunu tükettikten sonra dava açmalıdırlar.
17.11.2025
Hazırlayan:
Av. Doğa Can Altınözlü