AYM, 7420 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’da yer alan ve pandemi döneminde uygulanan ve tahsil edilmiş olan idari para cezalarının iade edilmeyeceğini öngören hükmün iptaline karar verdi. (24.05.2023 tarihli sayılı Resmi Gazete‘de yayımlanan 05.04.2023 tarihli ve E. 2023/44, K. 2023/71 sayılı Anayasa Mahkemesi Kararı)
İptali istenen kanun hükmü şu şekildedir:
“Geçici Madde 4 – (1) 24/4/1930 tarihli ve 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu ile 30/3/2005 tarihli ve 5326 sayılı Kabahatler Kanunu kapsamında COVID – 19 salgın hastalığının ülkemizde yayılmasını önlemek amacıyla 11/3/2020 tarihinden itibaren bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihe kadar verilen ve bu Kanunun yayımlandığı tarih itibarıyla ilgilisine tebliğ edilmemiş olan idari para cezaları tebliğ edilmez, tebliğ edilmiş olanların tahsilinden vazgeçilir. Bu maddenin yürürlük tarihinden önce işlenen söz konusu kabahatler için idari para cezası verilmez, tahsil edilmiş olan idari para cezaları iade edilmez.”
İtiraza konu kural, kuralın yürürlük tarihi olan 09.11.2022 tarihinden önce pandemi kapsamında işlenen kabahatlerden ötürü uygulanan ve tahsil edilen idari para cezalarının iade edilmeyeceğini düzenlemektedir.
Başvuru AYM’nin önüne, İzmir 4. İdare Mahkemesi’nde görülmekte olan bir davada itiraz yoluyla gelmiştir. İdare mahkemesinin itiraz başvurusunda özetle; idari para cezası düzenlenmiş olup henüz tahsil edilmeyen cezaların tahsilinden vazgeçilirken tahsil edilmiş olan idari para cezalarının iade edilemeyeceği yönündeki düzenlemenin hukuki güvenlik ve öngörülebilirlik ilkelerine aykırı olduğu, aynı nedenden dolayı haklarında idari yaptırım uygulanan kişilerin farklı muameleye tabi tutulmasının eşitlik ilkesinin ihlaline yol açacağı ileri sürülmüştür.
Söz konusu kuralı eşitlik ilkesi bakımından inceleyen AYM, eşitlik ilkesinin amacının aynı durumda olan kişilerin kanun karşısında aynı işleme bağlı tutulmasını sağlamak olduğunu ve ayrıcalık tanınmasını önlemek olduğunu vurgulamıştır. Bu itibarla AYM, pandemi döneminde hastalığın yayılmasını önlemek maksadıyla uygulanan idari para cezalarından tahsil edilmiş olanlar ile tahsil edilmemiş olanlar arasında farklı hüküm öngörülen kuralı mülkiyet hakkı bağlamında eşitlik ilkesi yönünden inceleme kararı almıştır.
AYM’ye göre, itiraz konusu kuralla COVID-19 salgın hastalığının ülkemizde yayılmasını önlemek amacıyla 11.03.2020 tarihinden itibaren itiraz konusu kuralın yürürlüğe girdiği tarihe kadar verilen idari para cezalarının tahsilinden vazgeçileceği ve bu maddenin yürürlük tarihinden önce işlenen söz konusu kabahatler için idari para cezası verilmeyeceği öngörülmüşken itiraz konusu kuralla, tahsil edilmiş olan idari para cezalarının iade edilmeyeceği hükme bağlanmıştır.
Ardından AYM, bu durumun farklı muamele oluşturduğunun açık olduğunu vurgulayarak bu durumda lehine düzenleme getirilen tarafın ayrıcalık tanınması niteliğinde olmaması için makul bir temele dayanması ve ölçülü gerekmesi olduğunu belirtmiştir.
Buna ilaveten AYM, kısa sürede yayılan COVID-19 virüsünün yayılma hızının düşürülebilmesi için devlet tarafından alınan tedbirlerin hızlı, yaygın ve etkili bir şekilde alınması ve vatandaşların çoğunun bu tedbirlerle daha önce hiç karşılaşmamış olması nedeniyle pek çok vatandaş getirilen bu tedbirlere karşı hemen uyum sağlayamaması ve tedbirlere uyamaması sonucunda idari para cezasına muhatap olduğunu da ifade etmiştir.
Kuralı eşitlik ilkesi yönünden değerlendiren AYM, itiraza konu kuralın yürürlüğe girişinden önce işlenen kabahatler için idari para cezasının uygulanmayacağı öngörülmüşken tahsil edilmiş olan idari para cezalarının ise iade edilmemesinin hakkında idari para cezası uygulananlar bakımından farklı muamele oluşturduğunu kabul etmiştir. Buna ilaveten, söz konusu idari para cezalarının muhataplarının farklı muameleye tabi tutulmasını gerektirecek makul bir sebep olmadığını tespit etmiştir. Bu nedenle AYM, söz konusu kuralın Anayasa’nın 10. ve 35. maddelerine aykırı olduğuna kanaat getirerek iptaline karar vermiştir.
Sonuç olarak, iptal edilen kuralın yürürlük tarihinden (09.11.2022) önce pandemi kapsamında işlenmiş olan kabahatlerden ötürü uygulanan ve tahsil edilen idari para cezalarının artık iadesinin istenmesi mümkün hale gelmiştir.
Hazırlayanlar:
Av. Doğa Can Altınözlü
Stj. Av. Cevdet Emre Koçak