Anayasa Mahkemesi, dilekçenin reddi kararı üzerine yenilenen dava dilekçesinde; reddedilen dilekçe ile aynı yanlışlıkların bulunduğu gerekçesiyle davanın reddine karar verilmesinin mahkemeye erişim hakkı ihlaline yol açtığına karar verdi. (20.04.2023 tarihli 32169 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 2019/38387 Başvuru Numaralı 15.03.2023 tarihli Anayasa Mahkemesi kararı)
Somut olayda polis memuru olarak görev yapan başvurucu hakkında izinli veya görevli olmaksızın yurt dışına giriş çıkış yaptığından bahisle başlatılan disiplin soruşturması sonucunda 68 kez ayrı ayrı 1 günlük aylıktan kesme cezası verilmiştir. Söz konusu ceza, tek bir işlem ile verilmiştir.
Başvurucunun anılan işlemin iptali talebi ile İdare Mahkemesi’nde (“Mahkeme”) açtığı dava üzerine Mahkeme, 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun (“İYUK”) 5. maddesi gereğince her bir cezaya karşı ayrı ayrı 68 dava açması gerektiği gerekçesiyle dilekçenin reddine karar vermiştir. Mahkemece, başvurucuya görevli olduğu ilin sınırları dışına 68 defa izinsiz bir şekilde çıktığı nedeniyle disiplin cezası verildiği ve olaylar arasında maddi veya hukuki yönden bağlılık ya da sebep-sonuç ilişkisi bulunmadığı hususlarına vurgu yapılmıştır.
Ardından başvurucu tarafından dava dilekçesi, davaya konu edilen cezaların tek bir işlemle yapıldığı ve bu sebeple aralarında maddi ve hukuki yönden bağlılık bulunduğu, aynı sebebe dayanan tek bir işlem için 68 ayrı dava açmanın usul ekonomisiyle bağdaşmayacağı belirtilerek yenilenmiştir. Ancak Mahkeme, yeniden verilen dilekçede aynı yanlışlıklar yapıldığı gerekçesiyle davanın reddine hükmetmiştir. (İYUK m.15/5) Söz konusu karar, Bölge İdare Mahkemesi denetiminden de geçerek kesinleşmiştir.
Nihai kararın başvurucuya tebliğ edilmesi üzerine başvurucu, Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuruda bulunmuştur. Başvurucu, başvurusunda yukarıda anılan davaya konu edilen cezaların tek bir işlemle yapıldığı ve bu sebeple aralarında maddi ve hukuki yönden bağlılık bulunduğu, aynı sebebe dayanan tek bir işlem için 68 ayrı dava açmanın usul ekonomisiyle bağdaşmayacağı konularına değinmiştir. Ayrıca başvurucu, aylık maaşının 5.000,00-TL civarında olduğu ve 68 ayrı dava için yaklaşık 27.000,00-TL masraf yapması gerektiğine de dikkat çekmiş, söz konusu durumun hak arama hürriyetini ihlal edeceğini ileri sürmüştür.
Anayasa Mahkemesi, başvurucunun ileri sürdüğü iddiaların mahkemeye erişim hakkı yönünden incelenmesi gerektiğini değerlendirmiştir.
Anayasa Mahkemesi, somut olayda dilekçenin reddedilmesi üzerine yeniden verilen dilekçede aynı yanlışlıklar yapıldığı takdirde davanın reddine hükmedilmesindeki amacın mahkemelerin görevlerini gereği gibi yerine getirmeleri için gereksiz yere dava açılmasını önleme ve iş yükünü hafifletmek olduğunu belirttikten sonra Mahkemece dilekçenin düzeltilmesini istenmesinin işte bu meşru amaca dayandığını belirtmiştir. Ancak akabinde olayı ölçülülük ilkesi bağlamında yorumlayan Anayasa Mahkemesi, başvuru konusu olayda öngörülen tedbirin kişiyi aşırı bir yük altına soktuğunu belirterek müdahalenin ölçülü olmadığına kanaat getirmiş ve mahkemelerin usul kurallarını uygularken yargılamanın hakkaniyetine zarar getirecek ölçüde katı şekilcilikten kaçınmaları gerektiği yorumunda bulunmuştur. Öte yandan iptali istenilen işlemlerin arasında maddi ve hukuki yönden bağlılık ve sebep sonuç ilişkisi bulunduğu nedeniyle açılacak tek bir dava ile de
incelenebileceğini belirterek başvurucunun mahkemeye erişim hakkının ihlal edildiğine karar verilmiştir.
Sonuç olarak Anayasa Mahkemesi, başvurucunun Anayasa’nın 36. maddesi ile güvence altına alınan adil yargılanma hakkı kapsamındaki mahkemeye erişim hakkının ihlal edildiğine karar vererek kararın bir örneğinin yeniden yargılama yapılmak üzere Mahkeme’ye gönderilmesine ve vekalet ücreti ile yargılama giderlerinin başvurucuya ödenmesine karar vermiştir.
Hazırlayan:
Stj. Av. Cevdet Emre Koçak