Türkiye ve İngiltere Karşılaştırması
1-Bireysel Katılım Yatırımcısı Nedir?
Başlangıç aşamasındaki girişimlere/startup şirketlerine sermaye girişi sağlamak amacıyla yatırım yapan kişilere “bireysel katılım yatırımcısı” (BKY) denilmektedir. BKY’nin amacı, hak ve yükümlülükleri Bireysel Katılım Sermayesi Hakkında Yönetmelik’te (Yönetmelik) düzenlenmiştir.
Melek yatırımcı (angel investor, business angel) olarak da adlandırılan BKY’ler yalnızca gerçek kişilerden oluşabilir. Melek yatırımcılar, yatırımlarını şirkete ortak olarak yapabilecekleri gibi yatırım koşullarını convertible debt olarak da düzenleyebilirler. Bu yatırımlar aracılığıyla başarısızlık riskinin yüksek olduğu startup şirketlerine erken dönemde sermaye girişi sağlanarak şirketlerin finansman ihtiyacı çözülmektedir. Yatırımcı ise yüksek riske karşılık yüksek getiri beklemekte ve aynı zamanda yatırım yapılan ülkeye göre değişmekle birlikte vergisel avantajlara sahip olmaktadır.
15.02.2013 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak Türk hukuk sistemine dahil olan BKY, Yönetmelik’te “kişisel varlıklarını ve/veya tecrübe ve birikimlerini başlangıç veya büyüme aşamasındaki şirketlere aktaran gerçek kişiler” olarak tanımlanmıştır. Elbette bir yatırımcı, BKY lisansına sahip olmadan da aynı yatırımları gerçekleştirebilir. Ancak böyle bir durumda vergisel avantajlardan yararlanma imkanı bulamayacaktır.
Teknoloji şirketlerinin dünyayı hızla dönüştürdüğü bir zamanda, devletler de daha fazla yatırım ortamı sağlayabilmek ve bu ekosistemi yaratabilmek için birçok vergisel avantaj sağlamaktadır. BKY’lere tanınan vergisel avantajlar da bunlardan birisidir. Peki nasıl BKY olunabilir, avantajları nelerdir?
2-Türkiye’de BKY Lisansının Koşulları ve Avantajları Nelerdir?
Gelir Vergisi Kanunu’na göre BKY lisansına sahip tam mükellef gerçek kişiler, iktisap ettikleri iştirak hisselerini en az iki yıl boyunca elinden çıkarmazsa, hisselerin tutarının %75’ini indirime konu edebilirler. Eğer Ar-GE teşviki kapsamında, projesi son beş yıl içinde desteklenmiş kurumlara iştirak sağlanıyor ise hisselerin tutarının %100’ü beyannamede indirim olarak yazılabilir.
Bu vergi indiriminden yaralanabilmek için BKY’lerin yatırım yapacağı şirketin hisselerini iktisap etmeden önce Hazine Müsteşarlığı’na başvurarak bireysel katılım yatırımcısı lisansı almış olmaları ve lisans kapsamında ortaklık kurdukları kurumlar tarafından yapılacak faaliyetleri beyan etmeleri gerekmektedir.
BKY Lisansı alabilmek için gerekli koşullar Yönetmelik’te düzenlenmiştir. Buna göre,
- Yüksek gelir veya servete sahip yatırımcılar,
- Tecrübeli yatırımcılar,
- Üst düzey bir pozisyonda çalışanlar,
- BKY Lisansı olmaksızın BKY ağlarının birinden en az bir yıldır bulunanlar,
- Yurt içi kuluçka merkezlerinde ya da teknoloji geliştirme merkezlerinde en iki yıl tecrübesi bulunan kişiler
Yönetmelik’teki koşuları sağlamaları şartıyla gerekli başvuruyu yaparak BKY lisansı alabilecektir. BKY lisansları beş yıl boyunca geçerlidir.
BKY lisansları başkasına devredilemez niteliği haizdir. Ayrıca kanunlarda belirtilen durumlar saklı kalmak kaydıyla, lisanslı BKY’ye ait kimlik bilgileri gizli tutulacaktır.
BKY lisansına sahip olduktan sonra iktisap edilen hisselerin tutarı indirim konusu yapılırken üst sınır 1.000.000 TL’dir. Ancak ilgili yıl kazancı hesaplanırken indirim olarak yazılamayan tutar, izleyen yıl indirime konu edilebilir. BKY lisansı ile iştirak eden yatırımcı, yatırım yaptığı şirketin doğrudan ya da dolaylı olarak hakim ortağı olamaz.
Bir diğer önemli nokta ise vergisel avantajlardan yararlanmak için gerekli olan iştirak hisselerini iki tam yıl elde tutma şartının sağlanamaması halinde BKY lisansı nedeniyle yapılan indirim dolayısıyla zamanında tahakkuk ettirilmemiş vergilerin vergi ziyaı cezasına neden olacak olmasıdır. Bu durum, iştirak hisselerinin iktisap tarihi ve lisans tarihinin önemini arttırmaktadır. Özellikle BKY lisansına sahip kimse, convertible debt yöntemiyle yatırım yapmak istediğinde vergisel avantajlardan yararlanması gereken tarihler değişiklik gösterecektir. Bu tarihlerde yapılan hatalar verginin zamanında tahakkuk ettirilememesine neden olacağı için “vergi ziyaı cezası” kesilmesini gerektirebilir.
3-İngiltere’de BKY Lisansının Koşulları ve Avantajları Nelerdir?
İngiltere’de Business Angel (BKY) olarak yatırım yapabilmek için lisans sahibi olmak gerekmektedir. Bu durumda iki farklı seçenek karşımıza çıkmaktadır. İlk seçenek “yüksek gelir statüsü lisansı[1] sahibi olmaktır. Bu lisansa yapılacak başvurular için başvurunun yapıldığı tarihe göre son vergi döneminde yıllık kazancın en az 100.000 sterlin olması veya ayrıca en az 250.000 sterlin değerinde servete sahip olma şartı bulunmaktadır. 250.000 sterlin servete ikamet edilen konut veya bu konut ipotek edilerek temin edilen herhangi bir kredi dahil değildir.
Diğer lisans türü için ise “akredite lisans[2]” terimini kullanabiliriz. Bu lisansa aşağıdaki şartlardan en az birisini sağlayan kişiler başvurabilmektedir;
- Başvuru tarihinden önce en az altı aylık süre içinde BKY ağlarından herhangi birinin üyesi olmak,
- Lisans tarihinden önceki son iki yıl içinde birden fazla yatırım yapmış olmak,
- En az iki yıl boyunca küçük ve orta ölçekli işletmeler için finansal destek sağlayan bir işte çalışmış olmak,
- En az iki yıl boyunca yıllık cirosu 1 milyon sterlin fazla olan bir şirkette yönetici olarak çalışmış olmak.
İngiltere’de Business Angel (BKY) olmanın vergisel avantajları “Enterprise Investment Scheme” (EIS) ve “Seed Enterprise Investment Scheme” (SEIS) programları ile ilişkilidir. BKY yatırımcıları için EIS ve SEIS kapsamındaki şirketlere yapılacak yatırımlara bir takım vergisel avantajlar sağlanmaktadır.
Buna göre, SEIS statüsündeki bir şirkete yatırım yapan BKY, iktisap ettiği hisseyi en az üç yıl satmazsa 100.000 sterline kadar olan yatırım tutarının %50’sini indirime konu edebilir ve sermaye değerindeki artış vergisinden muaf olur. EIS statüsündeki bir şirkete yatırım yapan BKY ise her yıl en fazla 1 milyon sterlin yatırım yapabilir ve yatırım tutarının %30’unu indirime konu edebilir. Bu avantajlardan yararlanabilmek yatırım yapılan şirketin EIS veya SEIS statüsünde bulunması gerekmektedir.
[1] Orijinal terim için bkz. “Certified High Net Worth Individual”
[2] Orijinal terim için bkz. “Self-Certified Sophisticated Investor”
Bir şirketin EIS statüsünde sayılabilmesi, brüt varlığı 15 milyon sterlinden fazla olmamalı, personel sayısı 250’den fazla olmamalı ve yatırım tarihi itibariyle şirketin ilk ticari satış tarihinden itibaren yedi yıl geçmemiş olmalıdır.
Bir şirketin SEIS statüsünde sayılabilmesi: brüt varlığı 200.000 sterlinden fazla olmamalı, personel sayısı 25’ten fazla olmamalı ve yatırım tarihi itibariyle şirket kuruluş tarihinden itibaren iki yıl geçmemiş olmalıdır.
Yazar : Av. Süha Uslu