Anayasa Mahkemesi (“AYM”); 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu’nda (“ÖTVK”) yer alan, engellilik oranı %90’ın altında olan engelli ve malullerin ÖTV istisnasından yararlanması için araçlara engelliliğine uygun hareket ettirici özel tertibat yaptırma zorunluluğu öngören hükmü iptal etti. (AYM’nin 26.06.2025 tarihli ve 32938 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan E. 2024/240, K. 2025/100 sayılı kararı)
İptal istemine konu ÖTVK m. 7/1-(2)-c hükmü şu şekildedir:
“Madde 7 – Bu Kanuna ekli;
1- (I) sayılı listede yer alan malların;
c) 87.03 (hesaplanması gereken özel tüketim vergisi ve diğer her türlü vergiler dahil bedeli 200.000 TL’yi aşanlar hariç), 87.04 (motor silindir hacmi 2.800 cm³’ü aşanlar hariç) ve 87.11 G.T.İ.P. numaralarında yer alanların, bizzat kullanma amacıyla engelliliğine uygun hareket ettirici özel tertibat yaptıran malul ve engelliler tarafından,…
on yılda bir defaya mahsus olmak üzere ilk iktisabı, vergiden müstesnadır.”
İlgili kanun hükmünün iptalini talep eden ilk derece mahkemesinin gerekçesi özetle şu şekildedir: Engellilerin yaşam koşullarının iyileştirilmesinin önündeki engellerin kaldırılması devletin görevi olmakla beraber iptal istemine konu kuralda, %90 oranından daha az derecede malul ve engelli olanlardan araç alımlarında sadece engelliliğine uygun şekilde hareket ettirici özel tertibat yaptırmak suretiyle bizzat sürücü olma imkanına sahip olanların ÖTV muafiyetinden yararlanması öngörülmektedir. Bu durum da devletin engellilerin korunmalarına ve toplum hayatına uyumlarını sağlayıcı tedbirlerin alınmasına yönelik yükümlülükle çelişmekte olup kuralı Anayasaya aykırı kılmaktadır.
AYM öncelikle iptal konusu kuralın anlam ve kapsamını belirlemiştir. ÖTVK m. 7/1-(2) hükmünde, (II) Sayılı Liste’de yer alan kayıt ve tescile tabi yerli katkı oranı en az %20 olan malların on yılda bir defaya mahsus olmak üzere ilk iktisabına yönelik olarak ÖTV istisnası öngörülmüştür. Aynı maddede, istisnadan yararlanabilecek kişilere ve istisnanın konusu ile istisna şartlarına ilişkin düzenlemelere yer verilmiştir. İptal istemine konu olan (c) alt bendinde ise, (II) sayılı listede yer alan kayıt ve tescile tabi yerli katkı oranı en az %20 olan otomobiller açısından ÖTV istisnasında özel bir şart öngörülmüştür. Buna göre, %90 oranından az derecede engeli bulunan malul ve engelliler tarafından taşıtların ilk iktisabı sırasında ÖTV istisnasından yararlanılabilmesi için taşıta bizzat kullanma amacıyla engelliliğine uygun şekilde hareket ettirici özel tertibat yaptırılması gerekmektedir.
İptal istemine konu kural ve ÖTVK m. 7/1-(2) hükmü ile en temelde, taşıtların ilk iktisabında engellilere yönelik olarak getirilen ÖTV istisnasından yararlanılabilmesi için engellilik oranı ölçüt olarak kabul edilmiştir. Kuraldan, engellilik oranı %90’ın altında olan malul ve engellilerden kural uyarınca sadece satın alınan taşıtı engelliliğine uygun şekilde hareket ettirici özel tertibat yaptırmak suretiyle kullanabileceği sağlık kurulu raporuyla belgelendirenlerin ÖTV istisnasından yararlanabileceği anlaşılmaktadır. Başka bir deyişle; engellilik oranı %90’ın altında olan malul ve engellilerden, engellilik oranı ve engel durumu sürücü belgesi almasına mani oluşturmayan ve dolayısıyla satın alınan taşıtı herhangi bir özel tertibata ihtiyaç duymadan kullanabilecek durumda olanlar ÖTV istisnasından yararlanamamaktadır. Ayrıca, engellilik oranı nedeniyle hakkında sürücü belgesi alamayacağına ve özel tertibat yardımıyla dahi araç kullanamayacağına yönelik karar alınan engellilerin de söz konusu istisnadan yararlanma imkanı bulunmamaktadır.
Bu yönüyle kural, engellilik oranı %90’ın altında olmakla beraber herhangi bir suretle özel tertibata ihtiyaç duymadan araç kullanabilecek kişiler ile engellilik oranı itibariyle aracı herhangi bir tertibatla dahi kullanamayacak olan kişilerin durumlarını gözetmemektedir. Dolayısıyla kural, bu kişiler yönünden farklı muamele teşkil etmektedir.
Sonuç olarak AYM, ÖTVK m. 7/1-(2)-c hükmünde yer alan “bizzat kullanma amacıyla engelliliğine uygun hareket ettirici özel tertibat yaptıran malul ve engelliler tarafından” ibaresinin iptaline karar vermiştir. Karar, Resmi Gazete’de yayınlandığı tarihten 9 ay sonra yürürlüğe girecektir.
30.06.2025
Hazırlayan:
Av. Doğa Can Altınözlü