Danıştay Vergi Dava Daireleri Kurulu’nun (“VDDK”) 12.11.2024 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanan kararında, vergi dairesi tarafından aynı mükellefin farklı nedenlere dayalı olarak birden fazla kez özel esaslara alınması işlemlerine karşı ayrı ayrı dava açılabileceğine ve bu davaların derdestlik teşkil etmeyeceğine hükmedildi. (Danıştay VDDK’nın 12.11.2024 tarihli ve 32720 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan 02.10.2024 tarihli ve E. 2024/3, K. 2024/9 sayılı kararı)
VDDK’nın Bölge İdare Mahkemesi kararları arasındaki aykırılığın giderilmesi kararına konu ihtilaf en temelde şu şekildedir: Mükellefler, vergi daireleri tarafından sakıncalı ya da şüpheli nitelikteki sahte belge kullanma veya düzenleme riski, bu faaliyetlerde bulunan mükelleflerin ortağı olma ve benzeri durumların tespit edilmesi halinde sınıflandırılarak vergi idaresinin veri tabanında oluşturulan olumsuz mükellefler listesine alınmaktadır. Bu şekilde tesis edilen işlemler, özel esaslar işlemleri olarak adlandırılmaktadır. Vergi idareleri uzun süreden beri, mükellefleri farklı sebeplere dayanarak birden fazla farklı işlem ile özel esaslara almaktadırlar. Söz gelimi vergi idaresi bir mükellef hakkında hem sahte belge kullanma riski hem de sahte belge düzenleyicisi olan bir mükellefin ortağı olduğu gerekçesiyle ayrı ayrı işlemler ile özel esaslar listesine alma işlemi tesis etmektedir. Bu durumda mükellef, farklı işlem kodları ile farklı tarihlerde özel esaslar listesine dahil edilmekte, yani bir mükellef hakkında özel esaslar listesinde birden fazla kayıt açılmaktadır. VDDK’nın önüne gelen uyuşmazlıkta da Bölge İdare Mahkemesi kararları; bir mükellefin, aynı vergi dairesi tarafından birden fazla sebepten ötürü özel esaslara tabi mükellefler kapsamına alınması durumunda her bir özel esaslar listesine alınma işlemine karşı ayrı ayrı dava açılmasının mümkün olup olmadığı etrafında toplanmaktadır.
Kararın detayları ve uyuşmazlığa konu Bölge İdare Mahkemesi kararları şu şekildedir:
- Gaziantep Bölge İdare Mahkemesi 1. Vergi Dava Dairesi Kararına Konu Yargılama Süreci: Karara konu yargılamada, farklı sebeplere dayalı özel esaslar işlemleri hakkında mükelleflerin ayrı ayrı dava açması halinde davaların derdestlik teşkil edeceğine karar verilmiştir. Mahkeme, özel esaslara tabi mükellefler listesine alınma işleminin davacı hakkında tesis edilen tek ve nihai işlem olduğu, farklı tarih ve kodlu giriş kayıtlarının tek başına ayrı ve yeni idari işlem niteliğinin bulunmadığı ve özel esaslar işleminin bünyesinde farklı tarih ve kodlu bütün girişleri barındırması sebebiyle ayrı ayrı dava açılmasının gerekmediği sonucuna varmıştır. Dolayısıyla, aynı vergi dairesince tesis edilen ve dava açma tarihi itibarıyla mükellef hakkında mevcut olan farklı tarih ve giriş kodlarına dayanan özel esaslara tabi mükellefler listesine alınma işlemine karşı beraberinde katma değer vergisi iadeleri yönünden de listeye alınmış olsa bile tek bir dava açılması yeterli olup farklı giriş kodları için ayrı ayrı dava açılması durumunda tarafları, konusu ve sebeplerinin (özel esaslara tabi mükellefler listesine alınma) aynı olmasından ötürü ilk davadan sonraki davanın/davaların açılmasında hukuki yarar bulunmadığından, bu davanın/davaların derdestlik nedeniyle inceleme olanağı bulunmamaktadır.
- İstanbul Bölge İdare Mahkemesi 4. Vergi Dava Dairesi Kararına Konu Yargılama Süreci: İstanbul Bölge İdare Mahkemesi kararında ise; birden fazla farklı sebepten ötürü özel esaslara tabi mükellefler listesine alınma işlemlerinden birinin iptal edilmesinin, farklı sebebe dayalı diğer işlem yönünden de iptal sonucu doğurmayacağı vurgulanmıştır. Dolayısıyla bu durumda; tarafları, konusu ve sebebi aynı olan tek işleme karşı açılmış iki ayrı davadan söz edilemeyecektir. Sonuç olarak, birbirinden farklı sebeplere dayalı olarak tesis edilen özel esaslar işlemleri hakkında ayrı ayrı dava açılabileceği hüküm altına alınmıştır.
VDDK uyuşmazlığa konu kararları bu şekilde belirledikten sonra uyuşmazlığın esasını incelemeye geçmiş ve öncelikle ilgili kanun hükümlerine yer vermiştir. VDDK sırasıyla:
- 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu (“İYUK”) kapsamında derdestliği düzenleyen bir hüküm bulunmadığına göre 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu hükümleri açıklanmıştır.
- Daha sonrasında; açılmış ve görülmekte olan birden fazla dava arasında derdestlik durumunun söz konusu olup olmadığının tespiti için açılan davaların tarafları, sebepleri ve konularına bakılarak bir değerlendirme yapılması gerektiği vurgulanmıştır.
Aykırılığın giderilmesi istemine konu uyuşmazlıklarda özetle; aynı vergi dairesince farklı nedenlerden dolayı (gerçek emtia teslimi veya hizmet ifasına dayanmayan fatura düzenleme, kullanma, hakkında gerçek emtia teslimi veya hizmet ifasına dayanmayan fatura düzenlediği yolunda rapor bulunan mükellefin fiiline iştirak etme, tüzel kişi mükellefin kanuni temsilcisinin ortağı olduğu diğer bir mükellef hakkındaki olumsuz tespit vs.) özel esaslara tabi tutulan davacılar tarafından özel esaslara tabi tutulma işleminin iptali istemiyle birden fazla dava açıldığı tespit edilmiştir.
Buradan hareketle, tarafları ve konusu aynı olan bu davalarda davacıların talep sonucunu dayandırdığı vakıaları ifade eden dava sebeplerinin farklı olduğu anlaşılmaktadır. VDDK bu durumda; özel esaslara tabi mükellefler kapsamına alınma işleminin tesis edilme nedenlerindeki farklılığın görmezden gelinerek tek işlem tesis edildiğinin kabul edilmesi halinde, mahkeme kararının icrası noktasında tereddütlere ve idari faaliyetin yürütülmesinde olumsuzluklara neden olacağına dikkat çekmiştir.
Sonuç olarak aykırılığın; bir mükellefin, aynı vergi dairesi tarafından birden fazla sebepten ötürü özel esaslara tabi mükellefler kapsamına alınması durumunda, her sebep yönünden ayrı idari işlem tesis edildiğinin kabulünün gerektiği, dolayısıyla, her bir işlemin iptali istemiyle ayrı davalar açılması halinde açılan davalar arasında derdestliğin söz konusu olmayacağı yönünde giderilmesine karar verilmiştir.
Hazırlayanlar:
Av. Doğa Can Altınözlü