Taşıt Tanıma Sistemi Uygulaması

Bilindiği üzere akaryakıt sektörü, vergi incelemelerinin en yoğun gerçekleştiği ve hatta dönemsel olarak düzenli incelemelerin yapıldığı bir sektördür. Akaryakıt sektörü; iş hacmi olarak ve parasal olarak hayli yüksek olan, petrol rafinerilerinden çıkan akaryakıtın nihai tüketiciye ulaşana kadar izinin sürüldüğü yegane sektördür. Bu durum, akaryakıt sektöründeki denetimlerin etkin yapılabilmesini vergi idaresi açısından elzem kılmaktadır. Öte yandan sektördeki aktörler yönünden de vergi incelemeleri ve denetimlerde yapılabilecek hatalar oldukça ağır sonuçlar doğurmaktadır.

Tam da bu sebeple Gelir İdaresi Başkanlığı (“GİB”), önce 24.03.2021 tarihli ve 31433 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği (Sıra No: 527) kapsamında; daha önce akaryakıt pompalarına bağlanma mecburiyeti getirilen ödeme kaydedici cihazların, elektronik ortamda anlık veri aktarımı yapabilen, güvenlik seviyesi yükseltilmiş ve belirlenen diğer teknik özellikleri taşıyan yeni nesil akaryakıt pompa ödeme kaydedici cihazlar ile değiştirilmesine yönelik usul ve esasları belirlemiştir.

Bu mekanizmaya ilaveten GİB tarafından bir başka düzenleme daha yapılmıştır. Bu düzenleme de yazımızın konusunu oluşturan Ulusal Taşıt Tanıma Sistemi’dir (“UTTS”).

UTTS hakkındaki detaylar ise şu şekildedir:

1. UTTS’nin Yasal Dayanağı Nedir?

UTTS’nin yasal dayanağı 05.10.2023 tarihli ve 32330 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan Ulusal Taşıt Tanıma Sistemi Uygulama Genel Tebliği’dir (“Tebliğ”). Tebliğ, yayım tarihi olan 05.10.2023’te yürürlüğe girmesine rağmen aşağıda değinilecek bazı düzenlemelerin mükellef veya tüketiciler açısından öngördüğü yükümlülükler daha ileriki tarihlerde yürürlük bulacaktır. Buna ilaveten, 21.09.2024 tarihli ve 32669 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan Ulusal Taşıt Tanıma Sistemi Uygulama Genel Tebliği (Sıra No:1)’nde Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ kapsamında da önemli değişiklikler yapılmıştır.

2. UTTS’nin Kurulması ve İşletilmesi Nasıl Olacaktır?

Öncelikle belirtmek gerekir ki Darphane, UTTS’nin kurulması konusunda yetkili makam olarak belirlenmiştir. Bu itibarla:

• Söz konusu sistem, yetkili firmalara teslim edilebilecek sistem unsurlarının belirlenebilmesine, anılan firmaların sistem kapsamındaki faaliyetlerinin takip edilebilmesi ile montaj, bakım, onarım ve servis işlemlerinin elektronik ortamda bildirilebilmesine, TTB takılan taşıtların tanımlanabilmesine ve benzeri tüm iş ve işlemlerin izlenebilmesi ile sistem kapsamındaki bilgilerin GİB Teknoloji sistemlerine aktarılabilmesine imkan verecek şekilde Darphane tarafından kurulacak ve işletilecektir.
• UTTS, akaryakıt istasyonlarında kullanılan Yeni Nesil Pompa Ödeme Kaydedici Cihazlar (“ÖKC”) ile iletişim kurabilecek özellikte olacaktır.
• UTTS kapsamında yapılan akaryakıt satışlarında, akaryakıt satış işleminin ÖKC’den başlaması ve ÖKC’de sonlandırılması esasına uygun olarak, Taşıt Tanıma Okuyucu Cihaz’ın (“TTO”) Taşıt Tanıma Birimini (“TTB”) okuması ile taşıt plakasının TTO ile ÖKC arasında sağlanacak güvenli haberleşme yöntemiyle otomatik olarak ÖKC’ye iletilmesi sağlanacaktır. Başka bir deyişe, araya herhangi bir personel koymadan akaryakıt satın alacak kişi ile akaryakıt istasyonundaki otomasyon sistemi iletişim halinde kalacak ve akaryakıt alımına ilişkin her türlü bilgiyi ÖKC’ye iletecektir. Bu da kayıt dışılık ile mücadele konusunda vergi idaresine kolaylık sağlayacaktır.

3. Taşıt Tanıma ve Okuyucu Cihazı Nedir?

TTO, en basit tanımıyla, tüketicinin aracında bulunan taşıt tanıma biriminin tanınmasını sağlayan ve ilgili bilgileri ÖKC’ye ileten elektronik sistemdir.

• Akaryakıt istasyonu işleten mükelleflerin, en az bir pompa ünitesinin tabanca aparatları üzerine nitelikleri Darphane tarafından belirlenen ve Darphane ya da yetkili firmalar tarafından üretilen TTO’ları temin ederek 31.12.2024 tarihine kadar taktırmaları zorunludur. TTO’ların montaj işlemlerine ait süreçler Darphane tarafından belirlenecektir.
• TTO’ların, montaj işlemlerini sadece Darphane tarafından yetkilendirilen firmalar gerçekleştirecektir.
• TTO’lar zarar görme, bozulma gibi nedenlerle çalışmaması durumu hariç olmak üzere, pompa tabancaları üzerinden sökülmeyecektir. Bu gibi durumlarda, öz konusu durumların oluşması halinde sadece yetkili firmalar tarafından TTO’lar pompa tabancaları üzerinden sökülerek yerine yeni tanımlanan TTO’lar takılacaktır. Yetkili firmalar tarafından sökülen TTO’lar tutanak ile tamir, değişim veya imha işlemine tabi tutulmak üzere alıkonacak ve yapılan işlemler tutanağa bağlandıktan sonra yetkili firmalar tarafından UTTS’ye elektronik olarak bildirilecektir.

4. Taşıt Tanıma Birimi Nedir?

TTB, en basit tanımıyla, tüketicinin aracında bulunan ve TTO ile iletişim kurarak akaryakıt satışı ile ilgili bilgileri ileten cihazdır. TTB taktırılmasına ilişkin zorunluluklar ve nihai tarihler ise sırasıyla şu şekildedir:

• Kiralama yoluyla edinilen veya işletmeye dahil olan ve işte kullanılan taşıtlara 31.12.2024 tarihine kadar TTB takılması zorunludur.
• 07.2025 tarihinden itibaren ilk defa iktisap edilen ve 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanununa ekli (II) sayılı listedeki mallardan kayıt ve tescile tabi olanlara kayıt ve tescil işlemini takip eden bir ay içerisinde TTB takılması zorunludur. Ekli (II) sayılı listede yer alan araçların günlük hayatta kullanılan binek araçları kapsadığını belirtmekte fayda vardır.
• Son olarak yukarıda yer verilen kapsam dışında kalan ve taşıt tanıma sistemi kullanan taşıtlar açısından ise 30.06.2025 tarihine kadar TTB takılması zorunluluğu getirilmiştir.

5. Sorumluluk ve Cezai Yaptırımlar Ne Şekildedir?

• Akaryakıt istasyonu işleten mükellefler, bu Tebliğde belirlenen UTTS kapsamında taktırılması zorunluluğu getirilen TTO’ların tatbiki ve YN Pompa ÖKC bağlantısının yapılması için gerekli her türlü desteği yetkili firmalara vermek ve gerekli çalışma ortamını sağlamak zorundadırlar.
• Akaryakıt istasyonu işleten mükellefler, UTTS kapsamında akaryakıt istasyonlarına kurulan UTTS unsurları üzerinde, yetkili firmalar ise UTTS kapsamında kullandığı her türlü donanım, yazılım, sistem ve benzeri unsurlar üzerinde, Darphane tarafından belirlenen kullanım kurallarına aykırı şekilde tasarrufta ve faaliyette bulunamaz ve Darphane tarafından belirlenen durumlar dışında sistem unsurlarının zilyetliğini devredemez. Ayrıca söz konusu mükellefler ve yetkili firmalar, UTTS unsurlarına gelebilecek her türlü zararın önlenmesine yönelik bütün tedbirleri almakla yükümlüdürler.
• UTTS kapsamında yapılmış bağlantıların korunması ve sistemin sürekli çevrim içi bağlantılı olmasının sorumluluğu akaryakıt istasyonu işleten mükellefe aittir.
• UTTS unsurları kiralanamaz, devredilemez, aktivasyon işlemi yapılmadan satılamaz veya diğer yollarla kullandırılamaz.
• Bu yükümlülüklere aykırı davranılması durumunda ise 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nda belirtilen cezai yaptırımlar uygulanacaktır.

Konuyla ilgili sıkça sorulan sorulara ve Darphane tarafından yayınlanan gelişmelere bağlantıyı kullanarak erişebilir, konuyla ilgili ayrıntıları inceleyebilirsiniz.

Hazırlayan:

Av. Doğa Can Altınözlü