Anayasa Mahkemesi (“AYM”) 07.10.2024 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanan kararı ile 7098 sayılı Olağanüstü Hal Kapsamında Bazı Tedbirler Alınması Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabul Edilmesine Dair Kanun (“7098 sayılı Kanun”) kapsamında, daha öncesinde KHK ile görevinden ihraç edilen ancak sonrasında görevine iade edilen kamu görevlilerin kamu görevlerinden çıkarılmalarından dolayı tazminat istemeyeceklerini öngören kanun hükmünün iptaline karar verdi. Karar neticesinde, KHK ile görevinden ihraç edilen fakat daha sonrasında başka bir OHAL KHK’sı ile görevine iade edilen kamu görevlilerin tazminat istemlerinin önü açılmıştır. (AYM’nin 07.10.2024 tarihli ve 32685 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan 23.07.2024 tarihli ve E. 2024/89, K. 2024/148 sayılı kararı)
İptal istemine konu 7098 sayılı Kanun m. 2/2 hükmü şu şekildedir:
“Madde 2- (1) Ekli (2) sayılı listede yer alan kişiler, ilgili kanun hükmünde kararnamenin eki listelerin ilgili sıralarından çıkarılmıştır.
(2) İlgili kanun hükmünde kararname hükümleri, birinci fıkrada belirtilen kişiler bakımından tüm hüküm ve sonuçlarıyla birlikte ilgili kanun hükmünde kararnamenin yayımı tarihinden geçerli olmak üzere ortadan kalkmış sayılır. Söz konusu personelden bu maddenin yürürlük tarihinden itibaren on gün içerisinde göreve başlamayanlar çekilmiş sayılır. Bu kapsamda göreve başlayanlara, kamu görevinden çıkarıldıkları tarihten göreve başladıkları tarihe kadar geçen süreye tekabül eden mali ve sosyal hakları ödenir. Bu kişiler, kamu görevinden çıkarılmalarından dolayı herhangi bir tazminat talebinde bulunamaz. Bu personelin görevlerine iadesi, kamu görevinden çıkarıldıkları tarihte bulundukları yöneticilik görevi dışında öğrenim durumları ve kazanılmış hak aylık derecelerine uygun kadro ve pozisyonlara atanmak suretiyle de yerine getirilebilir. Bu maddeye ilişkin işlemler ilgili bakanlık ve kurumlar tarafından yürütülür.”
Danıştay 5. Dairesi söz konusu kuralın iptali talebi ile AYM’ye başvurmuştur. Danıştay 5. Dairesi; kişilerin kamu görevine iade edilmesinin, bu kişilerin hukuka aykırı olarak kamu görevinden çıkarıldıkları anlamına geldiği, kuralla olağanüstü hal kapsamında hakkında hukuka aykırı bir şekilde tedbir uygulananların, uğrayabilecekleri maddi ya da manevi zararlarının giderilmesine yönelik idari ve yargısal yollara başvurma imkanının ortadan kaldırıldığı belirtilerek kuralın Anayasa’ya aykırı olduğu belirtilmiştir.
AYM uyuşmazlığı Anayasa’nın 40. maddesinde düzenlenen etkili başvuru hakkı çerçevesinde incelemiş ve daha önceki kararlarına atıf yapmıştır. AYM’nin daha öncesinde vermiş olduğu 30.06.2022 tarihli ve E. 2018/137, K. 2022/86 sayılı kararında özetle; kamu makamlarının hukuka aykırı fiilleri nedeniyle maddi ve manevi yönden zarara uğradığını iddia eden bireylere zararların giderilmesi için idari ve yargısal mercilere başvurma imkanının tanınmasının Anayasa m. 40 hükmünün bir gereği olduğu ifade edilmiştir. Kararın devamında, OHAL tedbirleri kapsamında terör örgütlerine veya devletin milli güvenliğe karşı faaliyette bulunduğuna karar verilen yapı, oluşum veya gruplara üyeliği, mensubiyeti, aidiyeti, iltisakı veya bunlarla irtibatı bulunduğu değerlendirilen kişilerin göreve iade edilmesinin ihraç işleminin sebep unsurunun gerçekleşmediği anlamına geldiği ifade edilmiştir. Başka bir deyişle bu kişilerin herhangi bir örgüt ya da yapıya aidiyeti, iltisakı veya bunlarla irtibatlarının belirlenemediğinin ve hukuka aykırı olarak kamu görevinden çıkarıldıklarının idare tarafından tespit edildiği anlamına geldiği belirtilmiştir.
AYM, huzurdaki uyuşmazlıkta da bu kararda belirtilen ölçütlerden ayrılmayı haklı kılan bir gerekçe olmadığını belirtmiş ve OHAL kapsamında hukuka aykırı bir şekilde hakların tedbir uygulanan kişilerin uğrayabilecekleri maddi ya da manevi zararların giderilmesi için gerekli idari ve yargısal yollara başvurma imkanı tanıması gerektiğini vurgulamıştır.
Sonuç olarak ilgili kanun hükmünün Anayasa m. 40 hükmüne aykırı olduğu belirtilmiş ve hükmün iptaline karar verilmiştir. İlgili hükmün iptaliyle beraber 7098 sayılı Kanun kapsamında kalan ve ihraç edildikten sonra kamu görevine iade edilen kamu görevlilerin maddi ve manevi tazminat istemlerini idare aleyhine öne sürebilme imkanı doğmuştur.
Hazırlayan:
Av. Doğa Can Altınözlü